Wpływ cukrzycy na zdrowie wątroby
Wstęp
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby i cukrzyca typu 2 są to jedne z najbardziej problematycznych chorób metabolicznych na świecie. Ich częstość występowania i zapadalność gwałtowanie wzrasta. Badania epidemiologiczne wykazały duży wpływ cukrzycy na zdrowie wątroby. U tych pacjentów ryzyko rozwoju stłuszczeniowej choroby wątroby wzrasta dwukrotnie. Powiązanie to jest dodatkowo wzmacniane przez insulinooporność.
Choroba stłuszczeniowa wątroby
Wątroba jest jednym z głównych narządów, kontrolujących homeostazę metaboliczną. Choroby metaboliczne, takie jak otyłość, insulinooporność, cukrzyca typu 2, dyslipidemia i choroba stłuszczeniowa wątroby są ze sobą ściśle powiązane. Zarówno cukrzyca, jak i choroba stłuszczeniowa wątroby są chorobami przewlekłymi, które we wczesnym stadium zazwyczaj nie wywołują alarmujących zmian. Mogą jednak prowadzić do niepełnosprawności i wielu innych powikłań metabolicznych.
Obecnie, choroba stłuszczeniowa wątroby pozostaje jedną z najczęstszych chorób wątroby. Dotyka ok. 25% ogólnej populacji dorosłych i coraz częściej dotyka także dzieci. Ta wieloczynnikowa choroba wynika między innymi z niezdrowego stylu życia, otyłości, dyslipidemii, cukrzycy typu 2 lub innych zespołów metabolicznych. Charakteryzuje się szerokim spektrum zmian dotyczących wątroby, które wahają się od prostego gromadzenia się tłuszczu (łagodne/proste stłuszczenie), po stan zapalny i włóknienie (NASH), marskość, niewydolność wątroby. Finalnie doprowadza do raka wątrobowokomórkowego, przy braku nadmiernego spożycia alkoholu lub etiologii wirusowej.
U osób ze zdiagnozowaną chorobą stłuszczeniową wątroby ryzyko rozwoju chorób onkologicznych, sercowo-naczyniowych i chorób nerek jest wyższe, zwłaszcza gdy choroba wiąże się z cukrzycą typu 2.
Wpływ cukrzycy na zdrowie wątroby
Wzrost występowania cukrzycy typu 2 wiąże się z dietą wysokotłuszczową, siedzącym trybem życia, otyłością i chorobami wątroby. Najnowsze badania pokazują że cukrzyca typu 2 wywiera wpływ na powstanie choroby stłuszczeniowej wątroby. Co więcej, kobiety, które miały cukrzycę ciążową również mają wyższe ryzyko wystąpienia stłuszczenia. Ustąpienie stłuszczenia wątroby może zapobiec wystąpieniu cukrzycy typu 2. U pacjentów z cukrzycą typu 2 stłuszczenie wątroby wiąże się ze zwiększoną grubością błony wewnętrznej i środkowej tętnicy szyjnej, zwiększonym poziomem wapnia w tętnicach wieńcowych, wczesną dysfunkcją rozkurczową lewej komory, zmniejszonym ukrwieniem mięśnia sercowego i zmniejszonym metabolizmem fosforanów w mięśniu sercowym.
Wiadomo także, że stłuszczenie wątroby zwiększa ryzyko powikłań mikronaczyniowych cukrzycy, takich jak przewlekła choroba nerek i retinopatia. Te patologiczne zmiany występują z powodu uwalniania mediatorów prozapalnych, prozakrzepowych, które powodują wątrobową/ogólnoustrojową insulinooporność i dyslipidemię.
Jak więc można wyjaśnić wpływ cukrzycy na zdrowie wątroby?
Głównym mechanizmem patogennym choroby stłuszczeniowej wątroby jest insulinooporność w wątrobie i tkankach pozawątrobowych, takich jak tkanka tłuszczowa i mięśnie szkieletowe, które działają synergicznie. Prowadzą one do ogólnoustrojowego stanu zapalnego, który powoduje uwalnianie czynników proaterogennych i nefrotoksycznych. Następuje zwiększony przepływ wolnych kwasów tłuszczowych to tkanek z powodu zwiększonej szybkości lipolizy w dysfunkcyjnej tkance tłuszczowej. Rozwija się insulinooporność oraz apoptoza mięśni wątroby.
Istnieją trzy źródła triacylogliceroli, które mają tendencje do gromadzenia się w wątrobie. 59% pochodzi z krążących wolnych kwasów tłuszczowych, 26% z lipogenenzy (procesie przekształcania węglowodanów w lipidy), pozostałe 14% pochodzi z diety. Wolne kwasy tłuszczowe przedostające się do krążenia wrotnego mają jeden z trzech losów. Albo ulegają B-oksydacji, albo zostają wydalone jako lipoproteiny o bardzo małej gęstości. Mogą być także magazynowane w wątrobie. Lipogeneza jest także wzmacniana przez insulinooporność.
W stłuszczeniowej chorobie wątroby występuje zmniejszona szybkość syntezy glikogenu przy zwiększonej szybkości glukoneogenezy. Wzrost wewnątrzwątrobowego stężenia glukozy i powstający produkt glikolizy pirogronian działają jako substraty dla lipogenezy, co z kolei zwiększa produkcję acetylo-CoA, który przekształca się w malonylo-CoA przyczyniając się do lipogenezy, zamiast pozwolić mu wejść w cykl kwasu cytrynowego. Wszystkie powyższe czynniki przyczyniają się do stłuszczenia wątroby. Zwiększony napływ wolnych kwasów tłuszczowych do wątroby nasila wątrobową insulinooporność. Stres oksydacyjny, dysfunkcja mitochondriów i krążące cytokiny są czynnikami przyczyniającymi się do przejścia od prostego stłuszczenia do NASH, które następnie przechodzi w włóknienie.
Wpływ leków na cukrzycę na zdrowie wątroby
Największy wpływ na cechy histologiczne choroby stłuszczeniowej wątroby maja interwencje dotyczące stylu życia i chirurgia bariatryczna. W rezultacie, wszystkie międzynarodowe wytyczne uznają fundamentalne znaczenie odżywiania, aktywności fizycznej i terapii behawioralnej w długoterminowym leczeniu NAFLD/MASLD. Te podejścia, gdy wiążą się ze znaczną utrata wagi wiążą się ze znaczną poprawą we wszystkich aspektach choroby. Niemniej jednak, stłuszczeniowa choroba wątroby nadal uważana jest za chorobę „sierocą” pod względem farmakologii. Podczas gdy wiele leków jest badanych, żaden nie otrzymał jeszcze zatwierdzenia przez agencje farmakologiczne ze szczególnym wskazaniem do leczenia zwłóknienia wątroby.
Niektóre leki obecnie stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2 wykazują również pewną skuteczność w leczeniu choroby wątroby.
Bibliografia
- Tanase D.M., Gosav E.M, Costea C.F i in., The Intricate Relationship between Type 2 Diabetes Mellitus (T2DM), Insulin Resistance (IR), and Nonalcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD), 2020.
- Dharmalingami M., Yamasandhi P.G., Nonalcoholic Fatty Liver Disease and Type 2 Diabetes Mellitus, 2021.
- Ciardullo S., Vergani M., Perseghin G., Nonalcoholic Fatty Liver Disease in Patients with Type 2 Diabetes: Screening, Diagnosis, and Treatment, 2023.
