Dlaczego SIBO nawraca?
Przerost bakteryjny jelita cienkiego to zaburzenie charakteryzujące się różnicami w ilości, jakości i lokalizacji mikroflory jelita cienkiego. W jelicie cienkim pojawiają się Gram-dodatnie i Gram-ujemne organizmy tlenowe i beztlenowe, które zwykle występują w okrężnicy. Do głównych bakterii związanych z SIBO zaliczamy: Streptococcus, Staphylococcus, Bacteroides, Lactobacillus i Enterobacteriaceae – Escherichia, Klebsiella lub Proteus. Leczenie SIBO bywa czasami trudne i długotrwałe, a do tego objawy po jakimś czasie mogą występować ponownie. W artykule zawarta jest odpowiedź na pytanie: „Dlaczego SIBO nawraca?”
Pacjenci, którzy cierpią na SIBO zwykle skarżą się na ogólne objawy. takie jak utrata masy ciała, osłabienie i inne objawy specyficzne dla przewodu pokarmowego (ból brzucha, wzdęcia, biegunka, zaparcia, odbijanie). Zaburzenia światła jelita są spowodowane nadmiernym rozrostem bakterii, co pociąga za sobą niedobory żywieniowe. Narastające zaburzenie wchłaniania zaostrza stan i prowadzi do poważniejszych powikłań, takich jak niedokrwistość, niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
Układ trawienny posiada różne mechanizmy zapobiegające nadmiarowi mikroflory jelita cienkiego. Na rozwój SIBO wpływa wiele czynników. Między innymi motoryka przewodu pokarmowego, wydzielanie kwasu żołądkowego i trzustkowo-żółciowego. Ale także anatomia przewodu pokarmowego i układ odpornościowy. Najważniejszym czynnikiem jest ruchliwość oraz ruchy perystaltyczne, które w momencie zaburzenia mogą powodować opóźnione przejście bakterii do jelita grubego. Kwas żołądkowy, jako pierwszy mechanizm ochronny, ogranicza ilość bakterii w jelitach i tworzy wrogie środowisko dla wzrostu populacji bakterii. Drugim jest zastawka krętniczo-kątnicza – jej niższe ciśnienie jest silnie powiązane z występowaniem SIBO.
Dlaczego SIBO nawraca? – związek z innymi schorzeniami
SIBO może być schorzeniem trudnym w leczeniu i nawet najlepsze metody nie zawsze gwarantują powodzenie. Czasem po leczeniu objawy nie ustępują całkowicie. U innych ustępują, ale wkrótce powracają. W czasie leczenia SIBO, ważne jest, żeby przyjrzeć się całości, nie tylko ślepo skupiać się na objawach i na odbudowie flory bakteryjnej. Przede wszystkim należy zidentyfikować przyczynę, która powoduje przerost i zająć się nią. Do częstych przyczyn występowania SIBO zaliczamy zatrucie pokarmowe, długotrwałe stosowanie leków zobojętniających kwas żołądkowy, problemy strukturalne w układzie pokarmowym. Każdy z tych czynników daje bakterio szansę na replikację i przerost.
Jeśli podstawowa przyczyna nie jest skutecznie leczona, przerost bakterii może stać się problemem przewlekłym. Jeśli potrafimy zidentyfikować przyczynę i sobie z nią poradzić, możemy skutecznie zapobiegać SIBO.
SIBO może być jedyną diagnozą u pacjenta. Ale często towarzyszy lub towarzyszą mu inne schorzenia. Na początku zaczęto rozważać inne zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego. Następnie zaczęto brać pod uwagę związek SIBO z innymi chorobami ogólnoustrojowymi.
Związek z chorobami przewodu pokarmowego
Układ trawienny jest narażony na działanie wielu mikroorganizmów. Dlatego posiada wiele złożonych mechanizmów obronnych. Zaburzenie tych barier ochronnych prowadzi do rozwoju SIBO. Hipochlorhydria wynikająca ze zmniejszenia ilości soku żołądkowego w przebiegu starzenia, nadużywania inhibitorów pompy protonowej, czy kolonizacja Helicobacter pylori są dobrze znanymi czynnikami ryzyka nadmiaru bakterii jelitowych. Wzrost pH żołądka powoduje dysbiozę w żołądku i jelicie cienkim.
Występowanie wielu chorób jelit w istotny sposób wiąże się z ilością i jakością flory jelita cienkiego. Objawy podobne do SIBO mogą występować w przebiegu IBS. W tym wypadku dochodzi do aktywacji układu odpornościowego i ekspansji ciał zapalnych w błonie śluzowej i blaszce właściwej. Mechanizmy te oddziałują na ścianę błony śluzowej i zwiększają przepuszczalność jelit. SIBO występuje rzadziej w podtypie IBS z zaparciami niż u osób z biegunką.
SIBO występuje także u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Dzieje się tak dlatego, że w jej przebiegu obserwuje się częste przetoki i zwężenia i konieczność leczenia chirurgicznego w niektórych przypadkach.
Także celiakia ma związek ze składem mikroflory jelitowej. U osób z celiakią jest obniżony poziom cholecystokininy, hormonu odpowiedzialnego za stymulację motoryki jelit. Ponadto ci pacjenci mają większe stężenie neurotensyny – inhibitora perystaltyki górnego odcinka przewodu pokarmowego.
Zabiegi chirurgiczne jamy brzusznej uważa się również za czynnik ryzyka nadmiaru bakterii jelitowych. Gastrektomia wiąże się ze zmniejszeniem wytwarzania kwasu żołądkowego. Natomiast cholecystektomia wpływa na wydzielanie żółci. Co więcej, kilka operacji w okolicach jamy brzusznej może wywołać zaburzenia w strukturze i motoryce przewodu pokarmowego. Około 80% osób po operacjach bariatrycznych cierpi na objawowe SIBO. Jednak otyłość w sposób wieloczynnikowy przyczynia się do występowania SIBO. Przede wszystkim, u osób otyłych występuje nieprawidłowy poziom leptyny i greliny, co sprzyja zaburzeniom motoryki. Osoby otyłe spożywają większą liczbę kalorii, gromadzą tłuszcz w adipocytach poprzez zwiększenie produkcji krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych.
Związek SIBO z chorobami trzustki
Kolejnym narządem, na który jest związany z zaburzeniami bakteryjnymi jelit jest trzustka. Przewlekłe zapalenie trzustki jest chorobą wieloczynnikową o wysokiej śmiertelności. Podobne objawy zapalenia trzustki i SIBO, takie jak bóle brzucha, biegunka wzdęcia, sugerują związek między nimi. U pacjentów z przewlekłym zapaleniem trzustki częściej występuje nadmierna liczba mikroflory jelitowej. Cukrzyca i zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki również mogą przyczyniać się do postępu SIBO. Może być kilka powodów takiego stanu. Po pierwsze, zmniejszone wydzielanie soku trzustkowego, który ma również działanie przeciwdrobnoustrojowe, może sprzyjać przerostowi bakterii jelitowych i zaburzeniom wchłaniania. Ponadto przedłużony stan encefalopatii wątrobowej może być spowodowany neuropatią cukrzycową, przyjmowaniem opioidów lub złym trawieniem. Terapia zastępcza enzymami trzustkowymi ma kluczowe znaczenie. Jednak utrzymywanie się objawów brzusznych sugeruje SIBO jako etiologię zaostrzenia choroby. Często stan ulega poprawie po terapii rifaksyminą.
Z mikroflorą jelitową łączy się także ostre zapalenie trzustki. Chociaż czas trwania objawów nie jest długi, to już 24 godziny wystarczą, aby zapoczątkować zaburzenia homeostazy jelitowej. Główne przyczyny tego stanu to zmniejszona motoryka przewodu pokarmowego, większa przepuszczalność jelit oraz zmniejszona funkcja zewnątrzwydzielnicza i trawienie węglowodanów.
Dlaczego SIBO nawraca? – związek z chorobami serca
Na pierwszy rzut oka przewód pokarmowy może wydawać się jedynym celem oznak i objawów SIBO. Jednak bardzo często łączy się z innymi narządami i układami. Jednym z nich jest układ sercowo-naczyniowy. Niewydolność serca ma znaczący wpływ na bakterie jelitowe. Zmniejszona wydajność serca powoduje niedokrwienie ściany jelita cienkiego. W konsekwencji może dojść do dysfunkcji jelit i większej ich przepuszczalności.
Również zakrzepica żył głębokich może mieć związek z występowaniem SIBO. Dochodzi do zwiększonego stężenia czynników zapalnych.
Problemy endokrynologiczne
Cukrzyca może wpływać na mikrobiom jelitowy. Jest to związane z neuropatią autonomiczną i ostrą hiperglikemią, co może powodować zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, do których zalicza się opóźnienie opróżniania żołądka. Gastropareza często rozwija się jako powikłanie cukrzycy, w wyniku dysfunkcji MMC (wędrującego kompleksu mioelektrycznego). Często towarzyszy jej SIBO. Zwłaszcza wtedy, gdy objawy długo się występują. Dodatkowo utrzymująca się dysbioza zaostrza cukrzycę.
Niedoczynność tarczycy może być przyczyną obniżonej motoryki, dlatego SIBO wykrywa się u ponad 50% pacjentów z niewydolnością tarczycy. Jako przyczynę tego stanu wymienia się obrzęk jelit, zmniejszoną liczbę receptorów B-adrenergicznych oraz zaburzone działanie kompleksu MMC. Suplementacja lewotyroksyną silnie zakłóca SIBO, nawet bardziej niż sama niedoczynność tarczycy. Również nadczynność może wpływać na motorykę przewodu pokarmowego. Antygeny bakteryjne mogą indukować układ odpornościowy i autoimmunologiczny, powodując rozwój chorób Gravesa-Basedowa i Hashimoto u osób podatnych genetycznie. Dysbioza modyfikuje odpowiedź immunologiczną, co sprzyja zapaleniu i prowadzi do wrażliwości ściany jelita, zwiększenia przepuszczalności jelit.
Schorzenia neurologiczne
Choroba Parkinsona wiąże się z zaburzeniami motoryki przewodu pokarmowego, do których może należeć dysbioza jelita cienkiego. Często w przebiegu choroby występuje SIBO i nasilenie objawów ze strony przewodu pokarmowego. Znaczenie w tym przypadku ma także współzakażenie Helicobacter pylori. Powikłania zespołu złego wchłaniania SIBO mogą być spowodowane stosowaniem lewodopy, która jest podstawą leczenia choroby Parkinsona. Obszarem wchłaniania lewodopy jest błona śluzowa jelit. Jej dysfunkcja na skutek zaburzeń mikroflory prowadzi do zmniejszenia stężenia dopaminy w narządzie docelowym – mózgu. Co więcej, nadmierna liczba bakterii w jelitach może indukować wytwarzanie reaktywnych form tlenu, które pomagają w inaktywacji leku i zmieniają jego biodostępność. Częstość występowania SIBO nie zależy od czasu trwania choroby Parkinsona. Może występować także we wczesnym stadium. Dysbioza jelitowa jest nie tylko skutkiem, ale także przyczyną choroby Parkinsona. Przepuszczalność jelita cienkiego aktywuje mikroglej – tkankę mózgową odpowiedzialną za zapalenie nerwów. Poprawa stanu bakteryjnego w jelitach może mieć pozytywny wpływ na objawy choroby Parkinsona.
Dlaczego SIBO nawraca? – schorzenia reumatologiczne
Twardzina układowa jest przewlekłą chorobą tkanki łącznej o etiologii autoimmunologicznej. Prowadzi do zwłóknienia wielu narządów. Nawet u 90% pacjentów przewód pokarmowy może być objęty procesem patologicznym. Około 55% pacjentów cierpi na objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak wzdęcia, zaparcia, bóle brzucha czy biegunka. Czas trwania choroby dłuższy niż 5 lat jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju SIBO. U tych osób występuje niższy poziom białka, witaminy B12 i ferrytyny. Bakterie jelita czczego są odpowiedzialne za niewystarczające wchłanianie tłuszczów i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A i K)
Choroby nerek
W przewlekłej chorobie nerek większość pacjentów cierpi na objawy ze strony przewodu pokarmowego. Niewydolność nerek predysponuje do zmian w mikrobiomie jelitowym, a także w układzie żołądkowo-jelitowym. U chorych obserwuje się przerost bakterii tlenowych i proteolitycznych w dwunastnicy i jelicie czczym. W przebiegu przewlekłej choroby nerek występują także zmiany w budowie mikroskopowej światła jelita (powiększenie krypt, zmniejszenie kosmków, naciek komórek zapalnych). Substancje wytwarzane przez bakterie są zwykle eliminowane z moczem, w związku z czym ten proces w przewlekłej chorobie nerek jest zaburzony. Przyczyną występowania SIBO u chorych jest mocznica. Toksyny mocznicowe działają na autonomiczny układ nerwowy i stwarzają warunki do rozwoju bakterii poprzez pogorszenie motoryki jelit. Z drugiej strony, przewlekła choroba nerek przyczynia się do zwiększenia przepuszczalności jelit i przenikania antygenów do krwiobiegu.
Dlaczego SIBO nawraca? – podsumowanie
SIBO występuje często i wiele czynników sprzyja jego rozwojowi, często też nawraca. Dysbiozę bakteryjną obserwuje się nie tylko u pacjentów z objawami ze strony przewodu pokarmowego, ale także w związku z innymi chorobami ogólnoustrojowymi. Istnieje związek pomiędzy zaburzeniami trawiennymi, sercowo-naczyniowymi, endokrynologicznymi, neurologicznymi, nefrologicznymi, tkanki łącznej czy dermatologicznymi a SIBO. Terapia antybiotykowa może zmniejszać nie tylko objawy ze strony przewodu pokarmowego, ale także objawy patologii leżącej u podstaw choroby.
