Insulinooporność to stan patofizjologiczny, charakteryzujący się zmniejszoną odpowiedzią tkanek na działanie insuliny. Wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia cukrzycy oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. W ostatnich latach świadomość na temat diagnostyki i leczenia insulinooporności i cukrzycy znacznie wzrosła.
Pierwszy przypadek związanej z otyłością insulinooporności opisano już w 1927 roku. Dotyczył on młodego mężczyzny z nadmierną tkanką tłuszczową i cukrzycą.
W ciągu ostatnich 3 dekad pojawiły się liczne dodatkowe podejścia do ilościowego oznaczenia insuliny, od wskaźników pojedynczej próbki krwi na czczo, po testy prowokacyjne i dynamiczne. Każda z tych technik ma swój własny zestaw założeń i ograniczeń. Dlatego wybór odpowiedniego testu do diagnostyki insulinooporności zależy od wielu czynników, między innymi od rodzaju populacji, dostępnych zasobów klinicznych i badawczych.
Do podstawowych testów pomocnych w diagnostyce insulinooporności zaliczamy:
- metodę klamry euglikemiczno-hiperinsulinowej
- metody parte na badaniu glukozy i insuliny na czczo
- metody oparte na badaniu glukozy i insuliny podczas OGTT
Diagnostyka insulinooporności – metoda klamry euglikemiczno-hiperinsulinowej
Standardem diagnostycznym w diagnostyce insulinooporności jest metoda klamry euglikemiczno-hiperinsulinowej. Ułatwia dokładną ocenę ilościową zużycia glukozy w stosunku do ustalonego stężenia insuliny w osoczu w warunkach stanu stacjonarnego. Ponadto, gdy jest stosowana z równoczesnym wlewem somatostatyny (rekombinowanego hormonu wzrostu) i glukagonu, ma potencjalną zaletę kontrolowania hormonów kontrregulacyjnych, o których wiadomo, że zakłócają odpowiedź tkanek na glukozę.
Klamra euglikemiczno-hiperinsulinowa jest uważana za złoty standard pomiaru insulinooporności, a jej zastosowanie potwierdziło rolę insulinooporności w różnych chorobach, w tym otyłości, cukrzycy typu 2, miażdżycy, zespole policystycznych jajników, niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie wątroby. Technika klamry hiperglikemicznej, podnosząca stężenie glukozy w osoczu do bliskiego progu nerkowego ma dodatkową zaletę polegającą na oszacowaniu maksymalnego wydzielania insuliny i maksymalnych szybkości wykorzystania glukozy. Chociaż hiperinsulinemiczno euglikemiczna klamra insulinowa zapewnia najbardziej powtarzalne wyniki, jest to badanie niefizjologiczne, czasochłonne i drogie. Ze względu na te czynniki, jego stosowanie ogranicza się do stosunkowo niewielkiej liczby osób i rzadko stosuje się go u małych dzieci. W rezultacie powstało wiele mniej inwazyjnych badań, w tym np. testy tolerancji doustnej.
Metody oparte na badaniu glukozy i insuliny na czczo
Najbardziej znaną metodą oceny wydzielania insuliny jest wskaźnik HOMA IR. Wskaźnik ten służy do oceny proporcji pomiędzy stężeniem glukozy oraz insuliny w oznaczeniu na czczo. Oblicza się go według wzoru:
(insulinemia w ulU/ml x glikemia w mmol/l)/22,5
lub
(insulinemia w ulU/ml x glikemia w mg/dl)/405.
Podwyższony wskaźnik świadczy o zbyt dużej ilości insuliny, wydzielonej w odpowiedzi na dane stężenie glukozy.
Istnieją różne kryteria rozpoznania. Najczęściej uznaje się za zasadne rozpoznanie insulinooporności przy HOMA IR >2. W przypadku dzieci i młodzieży w okresie dojrzewania obserwuje się fizjologiczną insulinooporność. Dlatego w tym przypadku interpretacja nie jest jednoznaczna.
- Chłopcy w wieku dziecięcym – insulinooporność przy HOMA IR >2,67, w okresie dojrzewania HOMA IR > 5,22
- Dziewczęta w wieku dziecięcym – insulinooporność przy HOMA IR > 2,22, w okresie dojrzewania HOMA IR > 3,82.
Kolejną stosowaną metodą stosowaną do diagnostyki insulinooporności jest zastosowanie wzoru do wyliczenia QUICKI. Im niższa wartość wskaźnika QUICKI, tym silniejsza insulinooporność. Punktem odcięcia umożliwiającym rozpoznanie insulinooporności jest wartość < 0,34. QUICKI ma najsilniejszą pozytywną moc predykcyjną w określaniu rozwoju cukrzycy. Jest to prosty, niedrogi i nieinwazyjny test.
Diagnostyka insulinooporności – metody oparte na badaniu glukozy i insuliny podczas OGTT
Oznaczanie insuliny podczas OGTT jest korzystne ze względu na analizę drugiej fazy wydzielania insuliny i obserwacji stosunku pomiędzy wydzielaniem glukozy i insuliny w trakcie tego testu. Nie ma dokładnie określonych norm, które mówiłyby jaka wartość insuliny po godzinie i po dwóch byłaby odpowiednia. W niektórych publikacjach jako punkty odcięcia podane są następujące wartości:
- insulinemia na czczo > 15 mlU/l
- insulinemia w 120 minucie testu > 75 mlU/l
- insulinemia w jakimkolwiek punkcie testu > 150 mlU/l
Poziom insuliny na czczo najlepiej, aby był jednocyfrowy mimo, że normy laboratoryjne mieszczą się w zakresie 6-25 mlU/l. Jeżeli insulina na czczo wynosi 10 i więcej mlU/l, wskazuje to, że występuje problem z insulinoopornością. Czasem zdarza się, że insulina na czczo jest jednocyfrowa, ale występuje jej duży wyrzut po obciążeniu. Jest to także zjawisko nieprawidłowe. Dlatego badanie glukozy i insuliny na czczo nie daje nam całkowitego poglądu na to, jak wygląda gospodarka węglowodanowa.
- Na 3-4 dni przed badaniem pacjent powinien spożywać minimum 150 g węglowodanów, najlepiej węglowodanów złożonych.
- Nie należy stosować żadnych restrykcyjnych diet.
- Badanie nie powinno być wykonywane w trakcie infekcji.
- Na 3 dni przed badaniem nie należy spożywać alkoholu.
- Metformina powinna być odstawiona na 3 dni przed badaniem.
- Ostatni posiłek najpóźniej spożyć na 8 godzin przed badaniem.
- W trakcie badania ni należy przyjmować żadnych płynów, pokarmów, nie wolno palić papierosów, przyjmować żadnych leków.
Diagnostyka insulinooporności – podsumowanie
Do chwili obecnej opracowano różne metody pomiaru funkcji komórek beta trzustki oraz insulinooporności. Każdy z tych testów ma zalety i ograniczenia.
Leave a reply